اسلامي سیاسي وثیقې او لاسوندونه - نهمه برخه

(Û¹Û¸)
د نجران  د خلکو له پاره د ابوبکرصدیق  له اړخه  دامن لیک نوي کول :
بسم الله الرحمن الرحیم
دا لیکنه  د (عبدالله )  درسول الله دخلیفه  ابوبکر  له  اړخه د نجران  دخلکو  له پاره لیکل  شوې  ده :
１- Ø¯Ù‡ØºÙˆÛ  ځان ،مال ØŒ  زمکه ØŒ قوم ØŒ   دوستان ØŒ دعبادت  طریقه ØŒ پادریان ØŒ راهبان ØŒ  عبادتځایونه ØŒ اوټول  منقول او غیر منقول  ملکیتونه ØŒ په خپلو کورونو کې  موجودو او  یا غیر موجودو  دواړو  له پاره  ملاتړ د محمدص  نبی رسول الله  مسؤلیت دې .
ï¼’- Ø¯Ù‡ØºÙˆÛ پادریان او راهبان  ØŒ هیڅ  یو به دخپل مسلک  څخه  را  وا نه ړول شي .
３- Ù‡ØºÙ‡ لیکلې  امن لیک  چې دوې ته  محمدص  نبی علیه السلام ورکړې  ،پر هغې به د تل له پاره عمل کیږي .
ï¼”- Ø¯Ù†Ø¬Ø±Ø§Ù† په خلکو به دریاست  ملاتړ  اوخیر غوښتنه واجبه وي .
ګواهان :
１- Ù…ستور  بن عمرو د بنی القین د قبیلې څخه ØŒ Û²-  عمرو مولې  ابوبکر . Û³-  راشد ابن حذیفه .
(لیکونکې : مغیره )
(Û¹Û¹)
دنجران څخه دنصاراو د بې وطنه کولو څخه  مخته  د عمرر ض   تصدیق  :
بسم الله الرحمن الرحیم
د امیر المؤمینین  له اړخه  د رعاش  ټولو  اوسیدونکو ته :
السلام علیکم  ! زه  ( تر هر Ú…Ù‡  دمخه  ) ستاې په وړاندې  د واحد او لاشریک خداې  حمد او ثنا وایم .
ددې نه وروسته !  تاسې  په خپلو مسلمانیدو  باندې  اعتراف  کړې Ùˆ ØŒ خودهغې وروسته  مرتد شوئ ØŒ اوس هم   چې ستاسې څخه  Ú…ÙˆÚ©  توبه ÙˆÚ©Ú“ÙŠ ،خپل  ځان اصلاح Ú©Ú“ÙŠ ،نو دهغه  په ارتداد باندې   به  مواخذه Ùˆ نه Ú©Ú“Ù„ شي . اومونږ  به دهغه سره  نیک  سلوک  ÙˆÚ©Ú“Ùˆ ،تاسې پخواني  نعمتونه  یاد کړئ  او خپل ځانونه په هلاکت کې  مه  غورځوئ ØŒ ستاسې  څخه چې هر Ú…ÙˆÚ©  مسلمان شي ØŒ هغه ته  د سلامتئ زیرې  دې  او Ú…ÙˆÚ©  چې د اسلام په ځاې  نصرانیت  Ùˆ مني او په هغې  بسنه ÙˆÚ©Ú“ÙŠ  ،زمونږ دهغې  د امان  سره هیڅ  سروکار  نه شته . دا Ø­Ú©Ù… د نصرانیانو  له پاره  دروژې  د میاشتې  د  یولسمې  ورځې پورې  نافذ دې .
او دا  چې زما  صوبه دار  یعلې   معذرت کړې   چې :
１- Ø§Ùˆ په ذمیانو کې  چې کوم کس  زما په څیر ناداره  وي  زه غوره Ú«Ú¼Ù…  چې هغه کوم  ډول  صنعت  زده  Ú©Ú“ÙŠ  تر Ú…Ùˆ  زما او زما دعرب  داعیانو  له غاړې   د نصراني  نومو ÙˆÚ«Ú“Ùˆ  سره د  اعانت  کولو بار  لرې  Ú©Ú“Ù„  شي .
ï¼’- Ù…ا  یعلې  ته Ø­Ú©Ù… کړې دې  چې هغه  له  تاسې څخه د زمکې  نیمایی  حاصلات  تر لاسه Ú©Ú“ÙŠ .
３- ØªØ± هغو  چې تاسو په وفادارۍ کې  اوسیږئ  زه به تاسې بې وطنه  نه Ú©Ú“Ù… .
ï¼”-  ما یعلې  ته ستاسو د محصولاتو  دنیمایی د  اخستلو  Ø­Ú©Ù… کړې دې   او
５- ØªØ± هغوې  چې تاسو  وفاداره یاست   زه به دهغه ځاې  زمکې  له تاسو بیرته وانخلم .
(Û±Û°Û°)
د نجران د نصاراو دبې وطنه کولو  له پاره د حضرت  عمر رض  فرمان   :
بسم الله الرحمن الرحیم
د امیرالمؤمنین  عمررض   له اړخه د نجران د اوسیدونکو  له پاره  :
له تاسې څخه  چې Ú…ÙˆÚ©  دالله  په امان کې اوسیدل  غواړي  ØŒ هغه ته به هیڅ مسلمان  ضرر Ùˆ نه رسوي ØŒ دا د مسلمانانو له پاره  دمحمد نبی  صلی الله علیه وسلم ØŒ  او ابوبکر صدیق رضې الله  عنه  لیکلې  Ø­Ú©Ù… دې .
１- Ø²Ù‡ د شام (سوریی )  اوعراق  سرکاري  مامورینو ته  Ø­Ú©Ù… کوم  چې دنجران نصارا  چې د زراعت  له پاره  څومره  زمکه  وغواړي ØŒ هغه دې ورته ورکړي  او ددې  زمکې  حاصلات  به  دخداې د رضا په خاطر  هغوې ته صدقه  اوپه خپل وطن کې  دهغوې  دپریښول  شوو  زمکو  بدل وي .
اګاه اوسئ  !  چې کوم مسلمان دهغوې د حاصلاتو څخه  Ú…Ù‡ تر لاسه Ú©Ú“ÙŠ  اویا پرې کوم ډول تاوان  واچول شي .
ï¼’- Ø¯Ù…سلمانانو مامورینو  څخه چې  هر Ú…ÙˆÚ©  پرې  نګران  Ùˆ ټاکل شو ØŒ هغه  به دهغوې د فریاد په اوریدو کې ځنډ نه کوي ،ځکه چې دوې زمونږ په ذمې کې دي .
３- Ù…ا تر دوو کالو پورې  دا  زراعتي زمکې  دوې  ته   پرته له معاوضې  ورکړې.
ï¼”- Ø¯Ø¯ÙˆÛ څخه  Ú©Ù‡  کوم کس (په خپله  خوښه  او) دخیر په خاطر  Ú…Ù‡  سرکاري  خزانې ته ورکړي  نودهغې  په اخستلو کې  بدي نه شته ØŒ خو دهغوې  څخه  په جبر سره  Ú…Ù‡  مه اخلئ ØŒ
(لیکونکې :  معیقیب ØŒ  ګواهان :  عثمان  بن  عفان  او  معیقیب  )
(Û±Û°Û±)
په نجران  کې د سرکاري  تحصیل دار  په نامه د عمر رض  لیک :
دیعلې  بن امیّه له اړخه :
په نجران کې  زما د ټاکلو  وروسته  عمررض بن الخطاب  زما په نوم  د محصولاتو د تر لاسه کولو  له پاره دا  فرمان  را لیږلې  دې .  او نجران د یمن  سره نژدې  دې :
(( داپیښه   دیمن د نجران  سره  تړلې  ده .  د یمن د نجران  نصارا د خپل  وطن نه د بې کوره کیدو وروسته  دکوفې څخه بیرون   اباد شول ØŒ  هغوې دخپل وطن په یاد ØŒ هلته  د نجرانیه په نامه یوکلې  اباد  Ú©Ú“ (بلاذري دنجران دسولې په باب کې))
دعمر رض د فرمان  نقل :
 Ø¯Ù¾Ø®ÙˆØ§Ù†ÛŒÙˆ غیر مسلمانو  مفتوحه ځایو د اوسیدونکو  په  پریښول  شوو  میوه لرونکو  ونو او محصولاتو دا  لاندې  محصول  لګول  کیږي :
１- Ù‡ØºÙ‡ Ùˆ نې  (او باغونه ) چې په باراني  یا دهغې په شاوخوا کې په را ټولو  شوو  او یا بییدونکو اوبو  باندې  خړوبیږي .   ( د عمررض او مسلمانانو  له پاره  دوه  په  درې  او د اجاره  لرونکو له پاره  یو په درې  برخه )
ï¼’- Ù‡ØºÙ‡  ونې  ( اوباغونه )  چې  د کوهي په اوبو  خړوبیږي  ( دعمررض اومسلمانانو له پاره   یو په درې  او د اجاره لرونکې  له پاره  دوه په درې برخه )
３-  د هوارې زراعتي  باراني  زمکې  په حاصلاتو کې : ( د عمررض اومسلمانانو له پاره دوه په درې  او د اجاره  لرونکو  له پاره  یو په درې  برخه )
ï¼”-  هغه  هواره  زمکه  چې  د کوهي ( او ارهټ)   په واسطه  خړوبیږي  ( دعمررض اومسلمانانو له پاره یو په درې او د اجاره  لرونکو له پاره  دوه په درې  برخه ).
(Û±Û°Û²)
داروپایی مشتشرقینو  له اړخه   وړاندې Ú©Ú“Ù„ شوې   امن  لیک  :
د عمررض   له اړخه  :د مدائن او فارس د مسیحیانو له پاره:
( د النسطوریین  د تاریخ  په حواله  ( د شرق د اساقفه Ùˆ د تالیفاتو  په  ټوله کې   دیارلسم  ټوک  Û¶Û²Û°- Û¶Û²Û³ مخونه )
( مونږ دا ټوټه  د (Û¹Û¶) او (Û¹Û·)  د وثیقو  په  مناسبت  ددې  سره  را یوځاې  کړې ده  ØŒ   لیکوال )
د حضرت  ابوبکرصدیقرض   د  وفات  نه وروسته  عمررض بن الخطاب  امیر Ùˆ ګرزید. هغه  ډیر زیات  ښارونه  فتحه Ú©Ú“Ù„  او د مفتوحه  سیمو  داوسیدونکو د حالت په  مطابق  یی دهغه ځاېو په  خلکو   محصول  Ùˆ ټاکه ØŒ دا محصول ان د معاویه  بن  ابوسفیانرض   تر وخته  پورې همغسې په خپل  ځاې  پاته Ùˆ .
د حضرت  عمررض   په دربار کې  دجاثلیق  درباري  ایشوعیب  حاضر شو  او دنصاراو  له پاره  یی  ترې د لیکلې امن لیک  غوښتنه ÙˆÚ©Ú“Ù‡ . او عمررض   ورته  دغه لاندې    وثیقه   ورکړه :
د امیر المؤمینین  ،عبدالله ØŒ عمررض  بن الخطاب  له اړخه :
د مدائن  ØŒ بهرشیر  او جاثلیق  د اوسیدونکو  په ګډون   د   ټولو خانقاهي  ځاې ناستو  او معمرو  ÙˆÚ«Ú“Ùˆ  له پاره !
عمررض   دا مراعات  د رسول الله صلی الله علیه وسلم  د سنتو او دحضرت  ابوبکر صدیق  رضی الله عنه  د واکمنۍ په  وخت کې لیکلي او دهمغې په مطابق  ددې ÙˆÚ«Ú“Ùˆ  د خوندي ساتلو  مسؤلیت په غاړه  اخستل کیږي .
هغه مسلمان  چې په دې  عمل  ÙˆÚ©Ú“ÙŠ  هغه  په اسلام  ولاړ اود  هغې اهل دې  اوکوم  مسلمان  چې زما ددې  احکامو  مخالفت  ÙˆÚ©Ú“ÙŠ  هغه د  خداې د عهد ماتونکې  اودهغې د مسؤلیت  څخه  سترګې پټونکې دې.
مراعات دا ډول دي :
１- Ø²Ù‡ تاسې ته   ستاسې  د ځان ØŒ مال ØŒ کورنۍ  او اولاد،   اوابرو  هر یوه له پاره دالله تعالې   عهد اومیثاق او دهغې د انبیاو او اوصیاو رضی الله   عنهم  او اولیاو، او مسلمانانو   ته مسؤلیت  ورسپارم  چې،  زه  به په  هر قدم کې ستاسې د کومک  مسؤل   او ستاسې دښمن  به ستاسې څخه  په لرې  ساتلو  باندې پابند  اوسم ØŒ په دې کې  له  ماسره  زما هغه  اعیان ØŒ مسلمانان  او انصار هم  شامل دي  چې تل د اسلام  له پاره سر په لاس  ولاړ دی .
ï¼’- Ø²Ù‡  به په خپلو جنګونو کې  تاسې  د هر ډول  تکلیف  او ګډون  څخه مستثنې کوم  ØŒ په دې اړه  به هیڅکله هم   د جبر او اکراه  څخه  کار وانه خستل شي.
３- Ø³ØªØ§Ø³Û پادریان  به دخپلو منصبونو څخه  نه  معزولیږي
ï¼”- Ø§Ùˆ ستاسې رئیسان  به هم په خپلو مناصبو  باندې  د پخوا په څیر  پاته  وي .
５- Ø³ØªØ§Ø³Û  عبادتځایونه  او خانقاګانې به  له منځه نه ÙˆÚ“Ù„ کیږي  او نه  به هغه  په  جوماتونو او دمسلمانانو په  تمځایو  بدلیږي
ï¼–- Ø³ØªØ§Ø³Û په سفر  به  هیڅ  ډول  ټیکس  نه لږول  کیږی .
ï¼—- Ø³ØªØ§Ø³Û  هیڅ  وګړې  به  په  مسلمانیدو  مجبور نه Ú©Ú“Ù„ شي ØŒ دقران  دحکم  په  اساس :
(لا اکراه  فی الدین  قد تبین الرشد  من الغی  ( Û²:Û²ÛµÛ·))
« د اسلام په منلو کې داکراه  نه  کار نه اخستل کیږي  دهدایت او  ګمراهۍد  لارو تر منځ توپیر  معلوم شوې دې .»
 ( ولا تجادلو  الا  بالتي  Ù‡ÛŒ  احسن   (Û²Û¹:Û´Ûµ)
« د غیر مسلمانو سره  په احسنه اونیکه توګه  خبرې  وکړې »
８-  په تاسې به  تیرې کونکې  تم Ú©Ú“Ù„  شي . ددې شرایطو  مخالفت کونکې  مسلمان  به د خداېی میثاق   اودمحمد  صلی الله علیه وسلم د ژمنې  مخالف  وي ØŒ  یعنې  هغه د خداې   له اړخه  د ورکړل  شوې مسؤلیت او دهغې وعدې پر خلاف  کار کړې  چې د هغې په مطابق  د نصاراود  ځانو خوندی ساتنه  او پر هغوې د  ظلم او تیري  په لاره کې یی حائل کیدل  پرې   لازم  شوي Ùˆ . او ددې  خواخوږي   به  ددین  ملاتړي  او ناصر  شمیرل کیږی .
او دریاست  له لورې   په نصاراو باندې  دا لاندې  شرایط  واجب  دي :
１-  هغوې  به زمونږ د کوم  حربی(جنګي دښمن ) له پاره په ښکاره   یا په پټه  توګه زمونږ  مخبري نه کوي .
ï¼’- Ù‡ØºÙˆÛ ته به په خپلو ځایو کې پناه   نه ورکوي ØŒ تر Ú…Ùˆ  چې هغوې  وخت  Ùˆ مومی  او پر مونږ باندې ناڅاپی  یرغل  راوړي .
３-  هغوې  سره  به  د وسلو   ØŒ اسونو او   انسانانو    کومک  نه کوي .
ï¼”-   او دهغوې  سره به  هیڅ  ډول تړون   نه کوي .
５- Ø®Ùˆ ــــــ دمسلمانانو  لښکر سره   به په خپلو ځایو کې د پټیدوپه وخت کې   کومک کوي  او دهغوې   خوراک  څښاک  به  خپل مسؤلیت  Ú«Ú¼ÙŠØŒ  او داسې  ځایونه  به زمونږ  دښمن  ته  نه  را ښکاره کوي .
اګاه اوسئ  ! چې دکومې  مادې مخالفت   Ùˆ(نه ) کړئ  هغه وخت  به دخداې او رسول   مسؤلیت ( له تاسې څخه )  ختم شوې وي .
ددې ټولو مواثیقو او  وعدو  مسؤلیت ØŒ چې ما  د هغوې په  پادري  او  رهبان  باندې  ایښی  ØŒ په  هغوې  واجب  دې ØŒ (همداسې )  Ù„Ú©Ù‡  Ú…Ù†Ú«Ù‡  چې  دخداې او نبیانو سره  هر  وخت او محل کې  د ایمان  سره یوځاې   د وعدو  ایفا شوې ده .
په همدې توګه  به زه  ØŒ په خپل  ځان د عاید شوو  شراېطو  پابند اوسم  اوزما  په څیر  به مسلمانان هم . ځکه  چې هغوې ددې شراېطو څخه خبر  شوې دي ØŒ پر مونږ  ددې شرایطوپابندي  د دنیا تر  اخره(تر قیامته )  پورې عائدیږي .
(ګواهان :   Û±- عثمان بن عفان ØŒ  Û²- مغیره بن شعبه ØŒ  د لیکولو  تاریخ   Û±Û·  هجری کال  ) 
(Û±Û°Û³)
دنجران د هستوګنو په اړه ØŒ خپل صوبه دار ته   دعثمانرض   Ø­Ú©Ù…  :
بسم الله الرحمن الرحیم
د عبدالله ØŒ عثمانرض  امیرالمؤمینین  له اړخه  د ولید۱ بن عتبه  په نوم :
(Û±)(د اولید دکوفې  والي Ùˆ )
سلام علیک !  زه ستا تر مخه د لایزاله  او لاشریکه  خداې  حمد Ùˆ ثنا  وایم .
او ددې وروسته ! دنجران د اسقف  او عاقب   رئیسان  چې اوس  په عراق کې اباد شوي دي ØŒ   ماته د محصول  څخه  شکایت کړې دې ØŒ هغوې ماته د حضرت  عمر رضی الله عنه  وثیقه  هم  را ښوولې ده ØŒ نو هغه تکلیف  چې مسلمانانو  دوې ته په دې معامله کې ور  رسولې ØŒ دهغې څخه هم زه خبر  شوې یم .
１-  ما دهغوې په  جزیه کې  د خداې درضا  دتر لاسه کولو په خاطر  دیرش  حُلې کمښت  راوست .
ï¼’- Ú…ومره  زمکه  چې  په نجران  کې دوې ته  حضرت  عمر  رضې الله عنه  ورکړې وه ØŒ  ددوې  هر یوه  ته  همغومره  رقبه (نوره هم )   ورکړئ .
３-  هغوې  زمونږ  ذمیان  دي  ØŒ دهغوې سره په مهربانۍ  سره  مخته ولاړ شئ ØŒ زما ددوې سره پخوانۍ  پیژندګلوي  هم شته .
ï¼”- Ø¯Ø­Ø¶Ø±Øª عمر رضی الله عنه   له اړخه  ورکړل شوې  امن لیک  ووینئ  اودهمغې په مطابق  عمل وکړئ . اودا  امن  لیک ماته  بیرته  را ولیږئ .
(لیکونکې :  حمرن بن آبان) (۱۵شعبان ØŒ Û²Û· هجري )