دحرمينوهنداره - دحج يونليک - شپږ دېرشمه برخه

جده
جده ډېرلوى او له نړيوالو ښارونو ګڼل کېږي. داښار د سمندر پرغاړه پروت او له ساحلي او بندري حيثيت پرته صنعتى امتياز هم لري، دسعودي سترې فابريکې ډېرې په همدې ښارکې دي کوم هېوادچې له سمندر سره پوله لري نو خولۍ يې په غوړيوکې وي، الله ج دخپل حبيب په خاطر په سعودي دا احسان هم کړى دى چې سمندر يې هملته وررسولى دى. که په نقشه کې وکتل شي نو له جدې سره نښتى سمندر، تړانګه او ډېر کم سورى ښکارى چې آن تر مدينې منورې رسېدلى دى، الله ج په همدې نرۍ تړانګه سعودي له نړۍ سره نښلولى او له سيالانوسره سيال کړى دى،
 Ø§ÙˆØ³ چې دنړۍ له هرګوټ څخه حاجيان د هوا له لارې سعودي ته راځي نو ځينې يې په مدينه منوره کې خوډېر زيات يې په جده کې له الوتکوښکته کېږي، جدې ته دحرمينو دروازه هم ويل کېږي.
 Ú©Ù„Ù‡ چې په ٢٦سپوږميزکال دريم خليفه حضرت عثمان رض له مدينې څخه مکې معظمې ته تشريف ورووړنو نو دمکې اوسېدونکيو ورته وويل چې دشعيبې دبېړيو تمځاى له مکې لېرې دى ،که دجدې پر ساحل نوى تمځاى جوړ شي نو ÚšÙ‡ به وي،حضرت عثمان پخپله جدې ته لاړ هغه ځاى يې وکوت او دبېړيو دنوي تمځاى دجوړولو امر يې ÙˆÚ©Ú“.
 Ø¬Ø¯Ù‡ دعربي نړۍ اوپه ځانګړې توګه دسعودي ستربندري ښار دى چې هم دسمندر او هم د هوا له لارې ميليونونه خلک له همدې لارې سعودي ته دحج او نوروچارو لپاره راځي.
 Ø¬Ø¯Ù‡ تر ١٩٨٠زېږديز کوچنى ښار وو،په دې وخت کې يې مساحت تر ١٢٥٠کيلومترو او نفوس تر يو ميليون وګړيو ډېر Ùˆ داښار اوس په طبعي او مصنوعي ښکلا کې له آمريکايي او اروپايي هېوا دونو سره سيالى کولى شي، دباب الحرمين الشريفين( دحرمينو دروازه ) او عروس البحر الاحمر( دسرې بحيرې ناوې) لقب يې ګټلى دى.
 Ù¾Ù‡ جده کې دسمندر پرغاړه دواکمنواو شتمنو اسمانڅکو ماڼيو دا ښار لا ښکلى Ú©Ú“Ù‰ دى .لوى پوهنتون ،ګڼ نورعلمي او کلتوري مرکزونه پکې شته دي.
 Ø¯Ø§Ø®Ø¨Ø§Ø±Ø§Ù„Ù…Ú©Ù‡ ليکوال(( فاکهي)) دحضرت ابن عباس په روايت وايي چې دحضرت بي بي حوا دحضرت ادم ع دمېرمن او د ټول انسانانو دمور قبر په جده کې دى.
 Ø¹Ù„امه محمدطاهرکردي،په تاريخ القويم کې دالرحلة الحجازيه دليکوال علامه بتنوني له خولې وايي چې دجدې ختيځ ته په باب Ù…Ú©Ù‡ کې يو لوى ١٥٠متره اوږد،يومتر لوړ اودرې متره پلن قبر دى چې خلک يې دبي بي حوا قبر بولي خودوى داخبره نه مني.داقبر اوس هم په جده کې موجود دى.
 Ú©Ù„Ù‡ چې مکې ته لاړو نو هلته مولنايارمحمد موږته وويل چې دبي بي حوا قبر ته به ځو خوموږ هلته دحرم اوکعبې دومره مجذوب نه وو چې بېرته جدې ته مو دتللو وخت موندلى واى ،اوياموددې احتمالي او نامعلوم قبر لپاره دحرم د جماعت لمونځ پرېښى واى ځينې خلک وايي چې ددې ښار نوم دهمدې لپاره جده ايښودل شوى چې زموږ ټولو جده (نيا)بي بي حوا چې کله له جنت څخه
 Ø±Ø§ ووېستل شوه او ځمکې ته راولېږل شوه،نولومړى همدې ځاى کې راښکته Ú©Ú“Ù„ شوه .